สำนวนหมูหมู ผู้เขียน ชนกภรณ์ บุญกิ่ม

                     

     
          ดิฉันชอบรับประทานหมูมาก คุณยายชอบทำเมนูเกี่ยวกับหมูให้รับประทานตั้งแต่เด็กๆ จนปัจจุบันดิฉันก็ยังชอบรับประทานอาหารที่มีหมูเป็นส่วนผสมอยู่ จนตัวดิฉันจะเหมือนหมูเข้าไปทุกที และดิฉันก็ชอบทำอะไรๆเหมือนหมูอีกด้วย เช่น ชอบทำเหมือนดินพอกหางหมูเป็นประจำ   จึงเป็นต้นเหตุทำให้เกิดบทความสำนวนหมูๆขึ้นมา

สำนวนหมู หมู หลายๆคนคงคิดว่าเป็นสำนวนที่ง่ายๆกันใช่ไหมค่ะ เพราะคำว่า หมู มีความหมายตรงตัวว่า เป็นชื่อสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมหลายชนิดในวงศ์ Suidae เป็นสัตว์กีบคู่ ตัวอ้วน จมูกและปากยื่นยาว มีทั้งที่เป็นสัตว์เลี้ยงและที่เป็นสัตว์ป่า หาอาหารโดยใช้จมูกดุด (อาลี เสือสมิง, ม.ป.ป., ย่อหน้า 1) และมีความหมายโดยนัยที่แปล ว่า ง่าย, สะดวก, กล้วยๆ (Sanok, ม.ป.ป., ย่อหน้า 1) สำนวนหมูๆก็ไม่ได้แปลว่าเป็นสำนวนง่ายๆอย่างที่ทุกคนคิด แต่แต่มันหมายถึงสำนวนที่เกิดขึ้นจากหมูต่างหากนี้ค่ะ

 สำนวนที่เกี่ยวกับหมูหลายๆคนคงนึกเป็นสำนวน “ดินพอกหางหมู” เป็นสำนวนแรกใช่ไหมคะ เพราะสำนวนนี้มักใช้บ่อย เลยทำให้เราคุ้นชิน และได้ยินอยู่เสมอ เพราะ สำนวน “ดินพอกหางหมู” หมายถึง นิสัยที่ชอบปล่อยให้การงานคั่งค้างสะสม ผัดวันประกันพรุ่ง เกียจคร้าน ไม่ยอมทำให้สิ่งนั้นสำเร็จเสร็จสิ้นโดยเร็ว จนในที่สุดการงานต่างก็สะสมพอกพูนขึ้นจนยากที่จะสะสางให้เสร็จได้โดยง่าย สำนวนนี้มีที่มาที่ไปคือ การเปรียบเทียบกับพฤติกรรมของหมู ซึ่งชอบเกือกกลิ้งอยู่กับดินและน้ำ สถานที่ชื้นแฉะ มีโคลนตม และมักจะมีดินและโคลนไปติดอยู่ที่หางของมัน โดยที่มันมักจะไม่ยอมสลัดออก จนในที่สุดเมื่อสะสมพอกพูนมากๆเข้าจะเกิดเป็นก้อนขนาดใหญ่ จนหมูเองไม่สามารถแกว่งหางได้ (สำนวนสุภาษิตเรื่องหมู หมู, 2556, ย่อหน้า 13 )

ต่อมาเป็นสำนวน “หมูในอวย”สำนวนนี้ก็มักใช้กันบ่อยและคุ้นหู ซึ่งหมายถึง สิ่งที่อยู่ในกํามือ หรืออีกนัยหนึ่ง หมายถึงสิ่งที่ตกเป็นของของเราอย่างแน่นอน ไม่มีทางแปรเปลี่ยนเป็นอื่นไปได้ โดยคำว่า “อวย” ในที่นี้หมายถึงหม้อ ซึ่งเป็นคำที่มาจากภาษาจีน นิยมนำมาใช้เปรียบเทียบของที่เป็นของเราแน่นอนแล้ว หรือของที่ผู้อื่นไม่สามารถแย่งชิงไปได้ เปรียบเสมือนเนื้อหมู่ต้มสุกที่อยู่ในหม้อ ซึ่งเราจะหยิบมากินเสียเมื่อไหร่ก็ได้ (สำนวนสุภาษิตเรื่องหมู หมู, 2556, ย่อหน้า 5 )

        อีกทั้งสำนวนที่เรายังคงใช้และคุ้นๆกันอยู่ก็คือ สำนวน “ยื่นหมูยื่นแมว” จะหมายถึง  การแลกเปลี่ยนสิ่งของ หรือข้อตกลงกันในทันที โดยต่างฝ่ายต่างเป็นผู้ให้และผู้รับในเวลาเดียวกัน สำนวน “หวานหมู” ที่หมายถึง   ง่าย ๆ สะดวก สบาย แล้วสำนวน “หมูไปไก่มา” ก็หมายถึง การช่วยเหลือเกื้อกูลแบบถ้อยทีถ้อยอาศัยกัน ด้วยการให้สิ่งของแลกเปลี่ยนหรือเป็นการตอบแทน  สังเกตสำนวนที่กล่าวมาข้างต้นจะเป็นสำนวนที่เราคุ้นหูกันและใช่บ่อย มีความหมายที่เข้าใจตรงกันไม่ต้องตีความหมายอย่าลึกซึ้ง ฟังแล้วเข้าใจมันทีนั่นเอง (สำนวนสุภาษิตเรื่องหมู หมู, 2556, ย่อหน้า 1-2 )

ต่อไปเป็นสำนวนที่เราไม่ค่อยได้ใช้ ไม่ค่อยคุ้นหู เช่น สำนวน “หมูเขาจะหามเอาคานเข้าไปสอด” มีความหมายว่า คนที่เข้าไปขัดขว้างในขณะที่ผู้อื่นกำลังจะทำสิ่งใดสิ่งหนึ่งกำลังจะสำเร็จ อีกสำนวนคือหมูในเล้า หมายถึง ผู้ที่ตกอยู่ในอำนาจของตน (สำนวนสุภาษิตเรื่องหมู หมู, 2556, ย่อหน้า 3 )

          ยังมีสำนวน “หมูวัด” ที่หมายถึง  ไม่มีพิษ  ไม่เก่ง ส่วนใหญ่เราจะได้ยินเป็น “หมาวัด”มากกว่า “หมูวัด” ต่อไปเป็นสำนวน “หมูสนาม” ที่แปลว่า เป็นคนที่ด้อยฝีมือหรือเล่ห์เหลี่ยมไหวพริบไม่ทันผู้อื่น (สำนวนสุภาษิตเรื่องหมู หมู, 2556, ย่อหน้า 3-4 )

ยังมีสำนวน “กินขาหมู” ที่หมายถึง  รับสินบน ไม่ใช่กินข้าวขาหมูกันนะคะ สำนวน “กินเหมือนหมูอยู่เหมือนหมา”  จะหมายถึง  เละเทะ  ไม่เป็นระเบียบดูแล้ว สกปรก โสโครก ประมาณว่า หินตะกละเหมือนหมู ความเป็นอยู่ สกปรก เละเทะเหมือนหมา สำนวนนี้ก็แปลตามตัวได้เลยแต่ก็ไม่ค่อยมีคนนำสำนวนนี้มาใช้ และยังมีสำนวนที่ไม่ค่อยได้ใช้อีก คือ สำนวน “เตะหมูเข้าปากหมา”  ที่หมายถึง ส่งผลประโยชน์ให้คนอื่นเพราะรู้เท่าไม่ถึงการณ์ (สำนวนสุภาษิตเรื่องหมู หมู, 2556, ย่อหน้า 5-7 )

          อีกทั้งสำนวน “ขี้หมูราขี้หมาแห้ง”   ที่แปลว่า  เรื่องเล็ก ๆ น้อย ๆ มักนิยมใช้เมื่อพูดถึงเรื่องเล็กๆน้อยๆที่ไม่ควรเอามาเป็นสาระ ไม่ควรเสียเวลาด้วย ไม่เกิดประโยชน์อะไรมากมาย ควรเอาเวลาไปใส่ใจเรื่องที่สำคัญมากกว่า ต่อไปสำนวน “ชาติหมูอดกินขี้หมูไม่ได้” ที่หมายถึง คนไม่ดีหรือคนที่เคยประพฤติชั่วมาก่อน ต่อให้ภายหลังจะได้รับการอบรมเลี้ยงดู อยู่ในสภาพแวดล้อมที่ดีอย่างไร ก็อดที่จะประพฤติตนเช่นเดิมไม่ได้ สำนวน “ต้อนหมูเข้าเล้า” ก็หมายถึง  การบังคับขู่เข็ญคนไม่มีทางสู้ ส่วนสำนวน “เป็นหมู” หมายถึง  อ่อนหัด  ไม่เก่ง อีกสำนวนคือ สำนวน “เห็นช้างเท่าหมู” หมายถึง   เห็นฝ่ายตรงข้ามซึ่งแม้จะตัวใหญ่กว่าหรือมีอำนาจมากกว่าไม่น่าเกรงขามในเวลาที่โกรธมากจนลืมตัว (สำนวนสุภาษิตเรื่องหมู หมู, 2556, ย่อหน้า 8-12 )

          และสำนวนสุดท้ายที่เกิดจากหมูก็เป็น สำนวน “ฝนตกขี้หมูไหล” ที่หมายถึง เรื่องเหลวไหล เรื่องไม่เป็นเรื่องไม่มีสาระ พลอยเหลวไหลไปด้วยกัน ฝนตกขี้หมูไหล คนจัญไรมาพบกันหมายถึงคนเลวคนที่ไม่ดีเมื่อมาพบเจอกันก็ชักชวนกันทำในเรื่องที่ไม่ดีต่างคนก็เอ่อออห่อหมกคล้อยตามกัน ตามธรรมชาติของหมูเมื่อกินอาหารเสร็จก็ถ่ายมูลออกมากองเรี่ยราดบนพื้นดินเมื่อฝนตกลงมา ก็จะชะขี้หมูไหลเฉอะแฉะเหลวไหลตามไปด้วยกัน เหมือนกับคนเลวระยำเมื่อมาพบเจอกันก็ทำเรื่องเหลวไรไม่เป็นเรื่อง เหมือนกับกองขึ้หมูที่โดนฝนชะไหลไปตามกัน (สำนวนสุภาษิตเรื่องหมู หมู, 2556, ย่อหน้า 14 )

          เห็นไหมคะว่าสำนวนที่เกิดจากหมูมีทั้งหมด 16 สำนวนด้วยกัน แต่ละสำนวนก็มีความหมายที่แตกต่างกันไป บางสำนวนก็มีความหมายในแง่ลบ เช่น ดินพอกหางหมู กินเหมือนหมูอยู่เหมือนหมา กินขาหมู ฝนตกขี้หมูไหล เตะหมูเข้าปากหมา หมูสนาม หมูวัด ขี้หมูราขี้หมาแห้ง ชาติหมูอดกินขี้หมูไม่ได้ เป็นต้น ส่วนสำนวนมีความหมายไปในแง่ดี เช่น หมูในอวย ยื่นหมูยื่นแมว หวานหมู เป็นต้น เราก็ต้องเลือกใช้ความหมายให้ถูกต้องและเหมาะสมด้วย เพื่อที่ผู้ฟังจะได้เข้าใจความหมายได้อย่างถูกต้อง

          คนไทยสมัยก่อนส่วนใหญ่เลี้ยงหมูกัน เลยคิดสำนวนที่เกี่ยวกับหมูมาจากการใช้ชีวิตของมันนั่นเอง และยังมีสำนวนที่เกี่ยวกับสัตว์อีกหลายชนิดเลยนะคะ ทั้งวัว กระบือ ปลา ไก่ ฯ แสดงให้เห็นถึงวิถีชีวิตคนในสมัยก่อนว่ามีความใกล้ชิดกับสัตว์เหล่านี้เป็นอย่างดีแล้วได้เกิดสำนวนต่างๆมากมายมาจนถึงในปัจจุบันนี้

เอกสารอ้างอิง

ยื่นหมูยื่นแมว. (2558). สืบค้น พฤศจิกายน, 14, 2559, จาก http://proverbthai.com/%E0%B8%A2%E0%B8%B7%E0%B9%88%E0%B8%99%E0%B8 %AB%E0%B8%A1%E0%B8%B9%E0%B8%A2%E0%B8%B7%E0%B9%88%E0%B8%99%E0%B9%81%E0%B8%A1%E0% B8%

A7.html

สำนวนสุภาษิตเรื่องหมู หมู. (2556). สืบค้น พฤศจิกายน, 14, 2559, จาก http://thil6195.blogspot.com/2013/01/blog-post_6342.html

อาลี เสือสมิง. (ม.ป.ป.). สุกร หรือ  หมู. สืบค้น พฤศจิกายน, 14, 2559, จาก http://www.islammore.com/view/1131

Biogang Database. (ม.ป.ป.). หมู. สืบค้น พฤศจิกายน, 14, 2559, จาก http://www.biogang.net/animal_view.php

?uid=20216&id=129113

Sanok. (ม.ป.ป.). หมู ๆ. สืบค้น พฤศจิกายน, 14, 2559, จาก http://dictionary.sanook.com/search/dict-th-th-royal-                                    institute/%E0%B8%AB%E0%B8%A1%E0%B8%B9-%E0%B9%86